Erosi dhe kozmosi i Gëzim Aliut

Gëzim Aliu përbashkon koncepte letrare në funksion të një eksperimenti të rëndë: duke u nisur nga linja e ekzistencialistëve tradicionalësi Kafka, Buzzati, Sartri me kompani futë lehtë lexuesin në orgjitë epshore, doloreske, nabokoviane dhe e përplas atë pranë këmbëve të absurdit, jo atij beketist (sepse në këtë stad recipienti tashmë ka çelësin), por një absurdi tjetër, atij darvinist, të paarmatosur përballë vetes cullak ashtu siç e njeh veten pa tesha dhe kur është vetëm: Njeri!

I.

Gjithandej vdekja. Djalli dhe njeriu provojnë ligësinë, tradhtinë, dashurinë, dhimbjen, seksin, tjetërsimin dhe alkiminë për të fituar një copë vend në librin e bardhë e të fundit të shkrimtarit që jo shkronjat dhe fjalitë por paragjykimi i masës ia shkruan historitë. Njeriu vdes, ringjallet për ta dhunuar jetën edhe njëherë dhe në momentin para ngjitjes në majën e Mount Everest-it epshor e ndiesor shuhet përgjithmonë.Dhe vdekja e tij nuk ka të bëjë me njeriun tashmë kufomë, por më shumë ajo rri ndër ne që dhëmbëmprehur ta nisë ceremoninë për terrorizimin e të gjallëve.

Këtyre sferave të ekzistencës humane bën ekskursionin e tij të radhës shkrimtari kosovar Gëzim Aliu. Pas romanit të suksesshëm «Në klubin e të shëmtuarve», përmbledhja me tregime «Libri i fundit» që na sjell shtëpia botuese prishtinase PA është vepra e dytë me prozë e autorit.

II.

Si funksionon turma? Kush do ta përjetojë të gjallë teorinë deri tash të pathyeshme të Gustave Le Bon-it (Psikologjia e masave, Paris 1895) e lexon tregimin e parë të Gëzim Aliut «Libri i fundit» [9-15]. Aty recipienti mëson mbi fuqinë magnetike të iluzionit dhe uzinën se ku dhe për çka prodhohet ai; jo «shkrimtari i madh» është fajtor që qytetarët e mbretërisë bien në depresion dhe mezi presin ta marrin çelësin për të hapur kutinë e metaltë në të cilën gjendet libri, por masat që kanë krijuar iluzionin në kuti të gjendet kryevepra e të gjitha kohëve.

Me këtë tregim hapës të librit autori i bën kritikë therëse përpjekjes së kotë humane për ta gjetur një të vërtetë absolute, e cila nuk duket të jetë hiçgjë tjetër përveçse iluzion i vetëprodhuar për ta fituar betejën gjatë dyluftimit me vdekjen (Djallin e kam fqinj të parë, 33-42). Po zëvendësuam Shkrimtarin (logosi, «në fillim ishte fjala») me një lloj perëndie me këmbë përmbi tokë, po ta pranojmë shkrimin e tij si një udhëzim praktik (besimi) do të na plasin sytë nga bardhësia e librit, që jo se ai nuk na ofron të vërtetën absolute (shpëtimin), por as shkronja në vete nuk përmban.

Nga ky stad zhgënjyes braktis autori sferën e jashtme humane për tu zhytur brenda trupit të tij. Prej nga thellësia e brendshme shpirtërore dhe psikike «raporton» [23-31] Gëzim Aliu se si duket në praktikë lufta individuale, nëpër çfarë stacionesh ferrsjellëse kalon njeriu gjatë përpjekjes së tij për të mbrojtur iluzionet nga shpatat e realitetit. Dhe ky, realiteti shfaqet aq i ligë [17-22] saqë as tjetërsimi me eliksir nuk ta alkimon përditshmërinë.

Ditemdrekë të paraqitet vdekja duke të thënë se ia ka çarë kokën (udhëtim 61-66) kujtesës tënde fëmijërore. Sapo të kalon zi-a të fiksohet ideja e ikjes nga vetmia (Kokrra e zezë, 69-72) dhe të shndërron femrën e parë që sheh m sy në mjetin më të përshtatshëm për të hy në socialitet. Si në ëndërr vret vetminë duke prekur thellë alter-gjininë dhe pikërisht atëherë të saboton Erosi (Mona Liza, 83-84) dhe me pantallonate bëra lloç, ende pa të zënë gjumi [79-81] vdekja kësaj radhe me maskë ta jep një thikë në dorë për t’i bërë atentat dashurisë e pastaj me dy plumba në ballë të çon në bardhësi (Akt, 75-77). Njerëzit ndezin televizorët për të harruar deri në vdekjen e radhës (Lugina e harresës 85-86).

III.

Gëzim Aliu përbashkon koncepte letrare në funksion të një eksperimenti të rëndë: duke u nisur nga linja e ekzistencialistëve tradicionalësi Kafka, Buzzati, Sartri me kompani futë lehtë lexuesin në orgjitë epshore, doloreske, nabokoviane dhe e përplas atë pranë këmbëve të absurdit, jo atij beketist (sepse në këtë stad recipienti tashmë ka çelësin), por një absurdi tjetër, atij darvinist, të paarmatosur përballë vetes cullak ashtu siç e njeh veten pa tesha dhe kur është vetëm: Njeri!

Rezultati i eksperimentit?

Nëpërmjet një gjuhe jopedante dhe skenave që nuk e kalojnë vijën e kuqe ndërmjet erotikes dhe pornografikes si dhe një settingu (vendi, koha dhe shoqëria)kulturor lokal Gëzim Aliu iu ngjitet integritetshëm temave universale, të cilat domicilin e kanë në shpirtin, veprimin dhe mendjen e qenies humane në tërësi. Është një kozmos i pasur letrar që nëpërmjet kaosit të natyrshëm të qenies njerëzore qëllimisht implikon triumfin e Erosit, në atë mënyrë bohemike, sikur të na qortonte: pse çka na mbetet tjetër?

Eksperimenti ka ndezur mjaft suksesshëm!

Related

Lùlu – demiurgu i subjektit të lirë!

Analizë romanit «Rebelimi i Lúlus» të autorit Albatros Rexhaj,...

Arshi, sllavët, Pipa dhe fashistët

Arshi Pipa konsiderohet ndër kritikët më të mëdhenj shqiptarë?...

Një ndodhi në Helveci

Për tre ditë rresht në kryeqendër të Zvicrës komedia...

Revolta e shkronjave

ESE / Mbizotëron spekulimi se intelektualët vegjetojnë. Ata bëjnë poza dandish dhe janë vetëburgosur qelive të imagjinatës së tyre që është larg realitetit dhe brengave aktuale të masave. Sa qëndron kjo akuzë?

Poetja e (r)evolucionit të trëndafilave

Poetja Blerina Rugova Gaxha suksesshëm ia del të trajtojë dhe shpërfaq letrarisht një proces deri më tani të patrajtuar askund (ose fragmentarisht e dobët), në asnjë fushë, gjini arti përbrenda kulturës që fabrikohet shqip.